De auteur onderzoekt in zijn boek de invloed van het liberale en nationalistische denken op de politieke, religieuze en sociale omstandigheden in Limburg in de 19^e eeuw. Dit in de Verlichting wortelende denken riep onder de katholieken een felle tegenreactie op, het zogenaamde ultramontanisme, dat vanuit Rome werd geleid door paus Pius IX, maar in de Limburgse regio fel werd uitgedragen door de bisschop van Roermond, Paredis.

Vanuit een brede, Europese achtergrond, waarbij het Verlichtingsdenken, dat in de Franse Revolutie een eerste praktische vertaling kreeg, centraal staat, spitst Hennissen zijn betoog toe op Limburg en vandaaruit op Thorn. Hij omschrijft de Verlichting als een variabel begrip, dat al naar gelang de tijd en omstandigheden van inhoud veranderde, maar waarin de overwaardering van de menselijke rede en een toekomstgerichte levenshouding die is gericht op de toekomst de rode draad vormen. In politiek opzicht vertaalde zich het Verlichtingsdenken in een liberalisme met een nationalistische ondertoon. De volkeren hebben het recht op zelfbeschikking binnen het kader van een op constitutionele leest geschoolde democratische natiestaat.

Het liberalisme en de Franse Revolutie riepen een scherpe reactie op bij de katholieken. Dit ultramontanisme (van “ultramontanus”, aan gene zijde van de bergen; hiermee worden de Alpen bedoeld) stelde het gezag van de paus in Rome boven elk nationaal belang. In theologisch opzicht betekent dit dat de paus een onfeilbaar leergezag heeft in zaken van geloof en zeden. Sociaal werd een organische maatschappijopvatting verkondigd, waarbij de maatschappij geen samenraapsel is van individuen, maar uit verschillende “delen of lagen” bestaat, die in elkaar grijpen en met elkaar samenwerken. Politiek moet een democratisch staatsgebouw worden nagestreefd, dat is gevestigd op christelijke beginselen en eerbied voor het katholieke verleden.

Het liberalisme en zijn tegenstelling, het ultramontanisme, riepen in heel Europa spanningen op, die zich vaak ontlaadden in conflicten. Ook in het regionale kader van Limburg en op het lokale niveau van Thorn manifesteerden zich die onderlinge strijd. De auteur beschrijft hoe de geluiden van de sociëteit “Amis de l’Ordre & de l’Union” na de komst van de door bisschop Paredis naar Thorn gestuurde kapelaan Beelen rond 1860 verstomden en hoe deze het reglement van het kerkkoor in 1862 wijzigde en in 1865 een reglement voor de nieuwe muziekvereniging “St. Michiel” uitwerkte. Beide verenigingen werden juridisch en financieel geheel afhankelijk van het kerkbestuur. Was hier nog geen sprake van een openlijke strijd tussen “vrijzinnige, liberaal georiënteerde” burgers tegen “volgzame katholieken”, ruim dertig jaar later – in 1896 – hadden ook de Thornaren de schroom van zich afgegooid en ontstond er in de gemeenteraad een openlijke strijd over de benoeming van een nieuwe burgemeester tussen “liberalen”, die onder leiding stonden van Alexander Houben en overtuigde katholieken, waaronder Laurent Nouwen, die achter de schermen werden “gestuurd” door de patriarchale pastoor Canoy.

Michel Hennissen beschrijft vanuit een idealistische visie, hoe mensen worden gedreven door ideeën en overtuigingen en deze – soms tegen heersende stromen in – proberen te realiseren of trachten te blokkeren. In de 19^e eeuw resulteerde dit in een strijd tussen “nationaal-liberalen” en “ultramontanen”. Werd in de 19^e eeuw nog geen echte duidelijkheid geschapen wie als overwinnaar uit deze machtsstrijd kwam, in de 20^e eeuw had er een steeds grotere secularisering van maatschappij en politiek plaats en werd de katholieke kerk steeds meer teruggedrongen in het “eigen, geestelijke domein”.

Het boek kost 25 euro exclusief portokosten van 5 euro, zolang de voorraad strekt. Belangstellenden kunnen contact opnemen met de auteur hierover via  michel.hennissen@hetnet.nl of telefonisch via 0475 562140